remedial questions

Palihug tubaga pinaagi sa imong blog:

1. Angay bang taktakon o suspensuhon lang ang sakop sa media nga masakpang namakak sa iyang pagbalita? Ngano man?
Para nako, kini nagdepende sa kabug.at sa sala nga gibuhat sa usa ka sakop sa media. Mahimo nga timbang-timbangon ang sala nga iyang nabuhat sa mga katawhan. Pero part sa media ethics ang pag-ingon lamang sa sakto ug sa matuod. Gi-huna-huna pud unta kini sa nakasala ayha ni niya gibuhat nga sayop.

2. Angay bang hinayunon ang piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan karong Oktubre 29? O iuswag ni unya sa 2009? Ngano man?

Para nako pwede ra nga dili sa. Kung atong huna-hunaon, bag-o lamang nahuman ang piniliay niadtong Mayo. Maglisod ang gobyerno sa pagkab-ot sa kwarta o sa pundo alang lang sa pagpadayun niini. Kung kuwangan ang pundo, di kita makasigurado sa hapsay ug organisadong piniliay.

3. Uyon ka ba nga did-an nang mga artista nga napili sa nagkalainlaing katungdanan sa kagamhanan (lokal o nasudnon man) sa paghimo o pag-apil og pelikula o programa sa telebisyon? Ipatin-aw ang imong baruganan.
Ako di uyon niini. Pero dapat unta huna-hunaon nila nga ang ilang mga programa o mga exposure kay di makadaot sa ilang dungog isip usa ka ehemplo sa atong lugar o nasud. Kinahanglan mag-impose ug mga balaod o limitasyon kung sas lamang kutob ang ilang angay buhaton sa telebisyon.

4. Gikinahanglan ba nga himuon na sang compulsory (pinugsanay) ang pagkuha sa ROTC? Ngano man?
Para nako di gihapon. Kay tungod mahimo naman nato ning wa gi-compulsory sa pipila na ka-tuig, nganong do man nato ni mabuhat nga ipa-dayon? Mas daghan pag problema ang Pilipinas nga angay unahon kaysa sa pag-implemantar ug balik niini.

5. Kinsay angayng basulon sa pagsulbong sa mga kaso sa dengue? Katapolan nga manlimpiyo sa katawhan? Pagpabaya sa kagamhanan? Nagkagrabeng polusyon? Way klarong drainage system? Global warming? O may lain pang mga hinungdan? Ipasabot palihug ang imong tubag.

Para nako, wa tay saktong mabasol.. di man tanan lugar nga daghan ug biktima sa dengue kay parehas ra ug mga hinungdan. Kini nagdepende sa dagan o pamalakad sa mga lugar mahitungod sa pagsulbad sa dengue. Para nako, angay nalang nga magtinabangay ang tanan alang sa pag-sugpo niini. Wad-on ang tanang posible nga ways nga maka-hatag niining sakita.

(Sorry na-late sir, wa ko naka-open sa akong blog pag-sunday.)

Midterm Examination

I- Pag-umol og baruganan
1. Unsay imong paboritong landmark sa Sugbo? Ngano man?
Magellan's cross ang akong pinakagnahan nag landmark diri sa Sugbo kay una, mao kini ang pinaka-una nakong naanhian nga landmark sa permiro nakong pag-anhi diri. nahibulong ako sa pag adto nako sa lugar kay finally, naka-abot ra gayud ako adtong lugara nga sikat ra ba gayud sa ubang lugar. diri nato makita ang krus nga gipasa ni Magellan sa permiro niyang pagtunob diri sa sugbo.

2. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.
Sa akong pagtan-aw, dakong gubot gayud ang mahitabo kon ma-abswelto si Joseph Estrada sa iyang kaso. kini himuon nga dakong banat sa oposisyon ngadto sa administrasyon ni Arroyo para mapahawa nila kini. magka-gubot ang mga taga-suporta ni Estrada ug sa oposisyon. maatubang nasad ang atong nasud sa dakong hagit alang sa pagka-hiusa ug kalinaw.

3. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.
Mag-bunyi gayod ang administrasyon sa tago kon kini mahitabo. Mas magka-gubot ang mga taga-suporta ni Estrada ug sa oposisyon. Mas mabaskog ang administrasyon ni Arroyo ug mogamay ang tsansa sa oposisyon nga malupig sila. Bisan unsa pa maihtabo, ma-konbikto o maabswelto si Estrada, magka-gubot gayud ang Pilipinas sa unsang mang disisyon ang ipa-gawas sa Supreme Court.

4. Palihug basaha ang atong nasudnong awit, Lupang Hinirang. Haom pa ba ni sa atong panahon karon? Ngano man? O nganong dili?

Haom gihapon atong nasudnong awit pero di na sa tanang paagi. kay nakabutang sa nasudnong awit nga nakigbumo gayud atong mga bayani sauna para lang makagawas kita sa ilawm sa pagdumala sa mga banyaga. nagkahiusa ang mga Pilipino para sa usa ka tumong. Apan karon, buak-buak na ang prinsipyo sa mga Pilipino. Daghan ga-ilog aron makakuha lang ug posisyon sa gobyerno. Ang isig ka-Pilipino nba ang gakontra-kontra aron mapalabaw lang ang ilang mga pagtuo. Ang mga Pilipino karong, di na gahunan-huna alang sa tanan apan gahuna-huna lamang sila para sa ilang kaugalingon benepisyo ug kalipay.

5. Uyon ka ba sa paghimong nasudnong bayani ni Ninoy Aquino? Ngano man?

Para nako, di na angay nga ilisan pa ang atong nasudnong bayani. nagdako kita nga si Rizal na ang namat-ang nasudnong bayani. Gitudlo sa ato ang iyang mga birtud ug mga prinsipyo alang lamang sa Pilipinas. Di na kinahanglan ilisan pa siya. Mas daghan pa ug dakong problema ang Pilipinas nga angay atubangon ug sulbadon kaysa sa pag-ilis sa nasudnong bayani para lamang sa bebepisyo sa ubang tawo.

II. Pagsumpay ug Pagmugna: Palihug paghimo og 10 ka sentences ginamit ang 10 sa mosunod nga mga pulong:
Kabilin ni lolo
Kampanaryo sa Boljoon
Bantayan sa Hari sa Mandaue
Gubat sa Tres de Abril
Pasayawa Ko, 'Day
Sakay ta sa Ceres
Pangandoy sa mas sanag nga ugma
Chicharon sa Carcar
Katugnaw sa Kantipla
Ungo sa Naga
Banay ni Mayor Andal
Kabayo ni Amorsola
Pagbalik ni Diego Salvador
Salingsing sa kasakit
Bakho sa kasingkasing
Bulawan sa lapok
Si Ponso, ang taxi driver
Inasal sa Talisay
Suruy-suroy sa Colon
Manok ni San Pedro
Martial law ni Marcos
Natunok sa kagingking
Bisag saging basta loving
Puyra gaba
Simbako

"Natunok sa Kagingking"

Sa akong pagsuroy-suroy sa Colon, daghan gayud ako ug naagian nga nindot. Si ponso, ang taxi driver, nangutana kung aha ako paingon ug niingon pud ko niya na sa Colon kay naa koy paliton. Samtang paingon kami sa Colon, daghan nami ug na-storyahan ni Manong Ponso, sama sa Ungo sa Naga, kay naa na pud daw bata nabiktima. Nadakpan daw ang ungo ug niingon nga di daw siya gusto mopatay apan kato kay kabilin ra ni lolo. Nagstorya pud kami bahin sa Martial Law ni Marcos kay Benigno Aquino's Day man tong adlawa. Nahilom ako sa kadugayan kay nakahinumdom na pud ako sa bakho sakong kasing-kasing. Nakahinumdom na pud ako sa purya gaba nakong uyab nga bag-o lang nako gibuwagan. Ang salingsing sa kasakit nga iya gibuhat nako ang nagpatu sakong luha. Nahibong ang driver ngano nihilak ko, mao nangutana siya ug na-unsa ko, nitubag pud ko.. Wa ra manong uy, nakahinimdom lang ko sa akong naguba nga pangandoy sa mas sanag nga ugma..

III. Pagsabot ug Pagpasabot: Isuwat ang imong paboritong Iningles o Tinagalog nga kanta. Dayon hubara sa Binisaya. Ipasabot ang kahulogan sa kanta. Ug nganong nahimo ni nimong paborito?

Mao kini akong gipili nga kanta kay nindot ang iyang ginapasabot, dulot gayud sa kasingkasing. Nagpasabot kini nga daghan ang nindot ipa-abot sa gugma sa tong kinabuhi apand ato pud unta huna-hunaon nga di ra puro kalipay ang atong makuha sa gugma.

"Everyday I Love You"

I don't know but I believe

That some things are meant to be

And that you'll make a better me

Everyday I love you

I never thought that dreams came true

But you showed me that they do

You know that I learn somethng new

Everyday I love you

'Cos I believe that destiny Is out of our control

And you'll never live until you love

With all your heart and soul.

It's a touch when I feel bad

It's a smile when I get mad

All the little things I am

Everyday I love you Everyday

I love you boy Everyday

I love you 'Cos I believe that destiny

Is out of our control

And you'll never live until you love

With all your heart and soul

If I asked would you say yes?

Together we're the very best

I know that I am truly blessed

Everyday I love you

And I'll give you my best

Everyday I love you

"Gihigugma taka Kada-adlaw"

Wa ako kahibaw pero nagtuo gihapon ako

nga ang ubang butang kay gitakda gayud sa usat-usa

Nga mahimo ko nimo ug mas maayo pa

Kay gihigugma taka kada-adlaw

Wa ako nagtuo nga matinood ang akong mga damgo

Pero imong gipakita nako nga pwede kaayo

kada-adlaw akong nagmat-ngon

Kay gihigugma taka kada-adlaw

Kay ako nagtuo nga ang gitakda kay wa sa atong mga kamot

di ka mabuhi hantod di ka maghigugma

ug kinasing-kasing

ang akong hinabang kung ako maguol

ang akong kalipay kung ako masuko

Ug ang sa akong pagka-ako

Gihigugma taka kada-adlaw

Gihigugma taka

kay nagtuo akong nga wa sa atong mga kamot ang kapalaran

di ka mabuhi hantod di ka maghigugma

ug kinasing-kasing

mo-tando ba ka ug ako mangutana?

Kitang duha mahimong pinaka-nindot

kahibaw ako nga ako swerte gayud

kay gihigugma taka kada-adlaw

Buhaton nako ang tanan para nimo

kay gihigugma tika kada-adlaw.

IV. Madyik: Kon hatagan ka og usa (1) lang ka gahom, unsay imong pilion ug unsay imong buhaton aron pagsulbad sa mosunod:
Kung ako tagaan ug usa ka-gahom, pilion nako ang gahom nga mahimo nakong mapahiusa ang mga huna-huna sa mga Pilipino alang sa kalinaw.

1. Kakabos sa mga Pilipinhon
akong pa-usahon ang huna-huna sa mga tawo sa gobyerno aron matagaan ang programa ang mga kabos aron di na sila magutman.

2. Pagkabungkag sa mga pamilya
Usahon ang huna-huna sa magtiayon ug huna-hunaon nila ang kaayohan sa ilang pamilya kaysa sa mabungkag sila ug daghan ma-apektohan.

3. Terorismo

Usahon ang huna-huna sa mga terorismo alang sa kalinaw sa atong nasud ug tibook kalibutan. dili na sila makigbisog sa gobyerno nga makahatag pa ug gubot.
4. Aborsiyon

usahon ang huna-huna sa mga abortionist ngadto sa kaayohan para mamatngonan nila ang pagka-sayop sa ilang ginabuhat. Wala silay katungod nga mopatay ug mga way alamag nga bata.
5. Kahakog

Usahon ang huna-huna nila aron maka-huna-huna sila ug panghatag sa ilang grasya sa uban, hilabi na sa nanginahanlan kay mobalik raman gihapon na nila ang ilang kaayohan nga gibuhat sa uban.

V. Tambag: Kon ikaw si Pres. Arroyo, unsay imong buhaton sa nahibiling tulo ka tuig sa imong termino sa mosunod nga mga natad:
1. Ekonomiya
Ako pang mas paayohaon ang ekonomiya sa pamaagi nga pag-imbita ug mga investors. Ninduton ang palakad sa ekonomiya sa Pilipinas. Magbuhat ug mga proyekto.

2. Politika
Limpyohan ang gobyerno, tangtangon ang mga corrupt. Ingnon siya nga dapat maipakita sa mga tawo nga kaya niyang magtukod ig limpyo nga administrasyon.

3. Kultura
Ako siya tambagan nga dungagan ang mga proyekto nga makapalambo sa kultura aron molambo pud ang turismo sa atong nasud.

4. Kalikopan [environment]

palimpyohan ang mga hugaw sa syudad bisan pina-agi sa gagmay lamang nga proyekto sa matag lalawigan.
5. Amnestiya sa mga rebelde

dili patawan ug amnestiya ang mga rebelde kay di lalim amg ilang gidulot nga trahedya ug kahadlok sa mga katawhan sa atong nasud. Angay silang patawan ug silot para sa ilang gipangbuhat.

"Studyante o Istambay"

Usahay, makahuna-huna gayod ako sa hinungdan sa akong pag-skuwela karon. Kay matud nila, lisod gayod ang kinabuhi sa studyante. Kung ikaw masayod sa sa tanang lisod na buluhaton, di na ikaw makahuna-huna pa ug laag. Pero karon, permanente raman ako magsuroy-suroy. Permi ra ako ug sine-sine bisan way kwarta , basta maka-una lang ug tan-aw sa mga nindot nga salida. BAhala nanghubag na ang mga mata ug hinilak o matagak sa bangko ug kinatawa, basta mapahalipay lang ang kaugalingon. pero ako nakahuna-huna nga di sayon mangita ug kwarta kay gihaguan man kini sa atong mga ginikanan. Unta ako ug ikaw masayod sa bili sa kwartang atong pipanglingaw-lingaw.

"Huwaw kong Pagbati"

Sa kasidlak sa adlaw

Sa kaalaot sa uwan

Lisod nga atong makaplagan

Ang kanindot sa balatian..

Sa matag singot nga sa atong dagway mutulo

Ug sa atong paka-bati ug ka-uhaw

Mao kini ang atong makutlo

Sa panahon sa ting-huwaw..

Sa kamala sa kayutaan

Ug sa kahubas sa mga katubigan

Angay lamang unta nga atong timan-an

Nga sa tumoy sa ka-huwaw,

MOBUNDAK ANG DAKONG UWAN..

"Nasudnong Awit"

Yutang alegre

Perlas ka sa silangan

Ang kaalab sa kasing-kasing

Nagpabilin nga buhi.

Yutang gitakda

Alang sa mga bayani

Sa mga manlulupig

Di ka magpadapig.

Sa dagat ug bukid

Sa hangin ug kalangitang bughaw

nagka-dilag ang tula

Sa pagkanta sa pagkabuhi

Ang kahayag sa imong watawat

gagilak-gilak sa kadaogan

Ang bitoon ug adlaw moy

di gayod mokilom.

Yuta ug adlaw sa kinahilagmang pagmahal

Langitnong kinabuhi sa imong dapit

Among ikalipay kung naay manapig

ug mamatay mahitungod kanimo.

“Nganong Sikat ang Bisrock”

Sa panahon karon, nagkandaiya-iya na ug pasidayag sa ilang maanindot nga kanta ug komposisyon ang mga Sugboanon. Daghan na ang gi-ila ug nisikat mahitungod niini. Bisan na daghan ang ka-kompetensiya sa mga Sugboanon aning aspetoha sa industriya, sama sa tagalog ug mga foreign artists, ngano man nga nisikat ang bisrock?

Ang bisrock bibo paminawn. Uso ang reggae nga genre sa bisrock karon. Kini ang uso sa mga kabatan-onan nga maong numero uno nga tig-paminaw niini, mao sa akong panan-aw mao kini ang gigamit sa mga artists aron mas mosikat ang ilang mga komposisyon. Kini dali ra makahagit sa pandungog sa mga kabatan-onan ug bisan sa mga dili kahibaw ani nga lenggwahe, maapil ug kalingaw.

Ang bisrock dali ra masabtan. Kay mahitungod bisaya kini, dali ra maka-relate ang tig-paminaw. Ug usa pa, daghan kompositor ang gagamit ug laglom nga bisaya nga maoy makadungag ug kalingaw sa tig-paminaw, ma-bibo man o ma-mingaw. Kini nagahatag ug tsansa sa isig katawo nga mahibaw-an ug mas maila pa ang inistroyahang Sugboanon.

E-mailed questions

1) Makaayo o makadaot ba sa nasud ang pagpamugos sa pipila ka sugboanon pag-awit sa Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan?

Para nako, makaayo siya pero di sa tanang pamaagi ug higayon. Makaayo siya kay tungod mas maipakita nato sa tibook nasud nga di kadaghan sa mga Pilipino kay tagawg ang gamit nga pulong. Kini pud mahimong pasigarbo alang kanatong mga Cebuano kay tungod sa ato nagsugod ang maong pinulongan. Pero bisan niini, makahimo kani ug ug dakong conflict nga mahimong sugod sa away sa kadaghanan nga maapektohan niini. Moagi pa kini sa taas nga proseso ug makahatag pa gayod ug dakong kalibog alang kanatong tanan, hilabi na gayod sa mga bata nga naanad na sa pagkanta sa Lupang Hinirang. Naglisod na gani kita ug litok sa saktong lyrics sa Lupang Hinirang, ilisan sa hinuon ug bisaya; mobalik na pd kita sa sugod.

2) Unsay imong tan-aw sa lista sa Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadtong 1521? Nakatabng ba ni nimo sa pagtigkad sa Cebuano language?

Naa gayod mag termino nga hantod ron mao-mao ra gihapon ang termino nga gamit sa mag Sugboanon. Nakatabang kani kay tungod ani, nakamugna ang mga karaang Cebuano sa mag termino nga atong gigamit hantod ron. Mao silbi kani ang nakadasig kanila aron mobuhat aning diyalektoha.

3) Angay pa bang ipadayon ang mga kampanya paghimo sa Cebuano nga national language? ngano? O nganong di?

Di sa pag-ingon, pero para nako di na gayod unta nila ipadayon ang kampanya sa paghimo sa Cebuano isip national language. Tinood nga kadaghanan sa mga tao sa atong nasud kay bisaya ang pinulongan pero kung ato kining ipugos, dakong gubot ang mahitabo. Daghang mga tagawg ang mukontra niini. Maglisod ug adjust ang mga taw kay tungod mao na ang naandan sukad pa sa una.

4) Unsay imong tan-aw, nganong ksasabot ug kamaong mosulti ug Cebuano ang mga lalawigan gawas sa Sugbo?

Para nako, kahibaw mosulti ug Cebuano ang uban lalawigan kay tungod nakatag na gayod sa daghang lalawigan ang mga Sugboanon sa tibook natong nasud. Bisan na ug di sila purong Cebuano, gamit gihapon nila ang mong diyalekto kay tungod mao kini ang pinulongan sa mga taw sa ilang palibot.

5) Palihog hatagi ko sa iningles sa musunod nga mga pung nga Cebuano:

BUHILAMAN - live plant

NATARAN - backyard

LAPALAPA - sole of the foot

TANGKUGO - nape, back of the neck

KALALIM - comfort

KASILINGANAN - neigborhood

BALANGAY - barrio, village

PAKIGBISOG - struggle

PANINGKAMOT - exertion, endeavor, effort

TINGUSBAWAN - progress